Świadek historii -Hubert Posmik

W lipcu tego roku zmarł Hubert Posmik (1932-2022). Jego ojciec Robert Posmik (Marek) pochodził z Małej Strany. Zaś matka Adelajda Gillar pochodziła z gospodarstwa z Welkej Strany. Hubert gospodarzył na statku matki, stąd często był nazywany Gillar. Kiedyś wezwany na plebanię w pewnej sprawie, ówczesny proboszcz ks. Weidler również zwrócił się do niego per panie Gillar. Hubert w 1961 roku ożenił się z makowianką - Sigrid Golaś (1931-2018) - córką młynarza, właściciela młyna górnego w Makowie. W 1966 roku, na działce kupionej od starej Pietrzkuli na Welkej Stranie państwo Posmik budują wielki dom. Pracowity Hubert z zamiłowaniem uprawia swoje prawie 10 ha gospodarstwo ulubionymi końmi, hoduje też 5-6 krów. Nigdy jednak nie bierze udziału w procesji konnej. Dziadek Karl Gillar (1872-1955) na to nie pozwalał, bo pamiętał, jak w czasie przygotowań i prób do wielkanocnych wyścigów, konia z jego gospodarstwa „zajechali na śmierć”. W 1978 roku Sigrid i Hubert Posmik wyjeżdżają do Reichu. Mieszkają w Augsburgu, Hubert pracuje w wielkim magazynie metalowych części zamiennych do maszyn. Gdy przyjeżdżają kontrahenci z Polski jest też tłumaczem. Po fajramcie i w każdą sobotę do godz. 13.00 dodatkowo pracuje jako ogrodnik. Jest dokładny i lubi porządek, wszycko musi być namazane i poukładane. Nigdy nie wyjeżdża na urlop, uważa, że narodził się po to, by pracować. Natomiast jego żona jeździ na wycieczki i uczestniczy w pielgrzymkach po całej Europie. Żona umiera w 2018 roku i zostaje pochowana w Pietrowicach Wielkich. Po namowach rodziny w 2020 roku, już schorowany przyjeżdża z powrotem do Pietrowic i zamieszkuje w swoim domu. Jest wiernym czytelnikiem „Wieści od św. Wita”, zwłaszcza ostatniej strony. W ten sposób dochodzi do naszego kontaktu. Przynoszę Hubertowi stare zdjęcia do rozszyfrowania i pytam o „stare pieczki”. Hubert miał doskonałą pamięć i interesował się życiem społeczności lokalnej. Dziadek Huberta, wspomniany już Karl Gillar, który odbywał służbę wojskową w garnizonie berlińskim, miał okazję spacerować z Johannem Pohl po mieście. Ten przechadzał się po mieście zamaszyście wzbudzając zainteresowanie przechodniów i można było usłyszeć komentarze: idzie zapaśnik Abs-dwa (Geht Abs zwei). Karl Abs był wówczas czołowym zapaśnikiem cesarstwa niemieckiego. Karl Gillar wspominał, że Johann zjadał mendel jaj (15 sztuk) na jeden posiłek. Hubert Posmik zrobił wykaz petrowskich gospodarzy z 1943 roku, podając ile koni w masztalni stało u każdego z nich. Naliczył 157 koni. Wspomniał też, że prawie dwa lata po zakończenia wojny w Pietrowicach nadal nie było prądu. Były też wielkie kłopoty z zakupem opału na zimę. Przykładowo mojemu dziadkowi Johanowi Libera zimą 1945/46 sąsiad porąbał wrota na opał, dziadek z rodziną powrócił z zawieruchy wojennej dopiero wiosną 1946. Hubert Posmik spisał też wszystkie kobiety z Pietrowic, które w latach 1945-1978 chodziły w stroju ludowym (po chłopsku). W lutym tego roku obchodził swoje 90- te urodziny.

Bruno Stojer

Ich Troje przi Svatim Krziżu

We svatek 15 augusta je Zielna Panynka Marija i idzie se świacić zeliny. W to święto po połedniu trzy parafianki z Pietrowic przyjechały do kościoła świętego Krzyża i zaśpiewały morawskie różańce, które znały od swoich przodków. Marię Herud, Weronikę Fojcik i Marię Dyrschlag nagrywał Jerzy Pośpiech. Udało się zarejestrować 10 odmian(form) śpiewanego różańca morawskiego:     

I formuła 
Zdrav budź Spasiteli, Nasz wykupiteli, Do Twich swatich ran, Duszi zawiram, Nejsładszi Jeżiszi          

II formuła 
Jeżiszi Kryste Ukrziżowani, Zmiłuj se zlituj se, nad duszu jeji (abo jeho, abo duszyczkami)

III formuła
Panie Jeżiszi Kryste, przez Twoje hoszke muky,   Podej te duszyczce, Prawe ruky

IV formuła
Swati Swati Swati, Sam Pon Bóh nad nami, Jeżisz Marija Josef, Racz budź dycky s nami

V formuła
Miyłoserni Jeżiszi, pro miyłoserdyństwi Twe,Wywedź duszi z oczyści, miyłoserni Jeżiszi

VI formuła
Zdrowaś Kralowno Różańce, Zdrowaś Maciczko Jeżisze, Od Aniełaś pozdrawiena, Proś za nas miłeho Sina  [śpiewana do dnia dzisiejszego podczas nabożeństw maryjnych- jedna dziesiątka]

VII formuła
Swata Anna Bohu miyła, żydowskeho rodu była, Cero jej i Joachima, proś za nas miyłeho Sina

VIII formuła
Matko Dobre Rady, oroduj Ti za nas  u   Synaczka Tweho, przijmawej se za nas

IX formuła
Jeżisz Maria Josef Joachim Swata Anno, Zdrowaś Marija Panno, Zdrawaś Marija, Milości pylna, Pros za nas swata Anno

X formuła
Jeżisz Chrystus na wysości, w te to Welebne Swatości, Jeżisz Maria Jozef Joachim, Swata Anno, Ceła rodzina  Chrysta Pana,Orodujcie za nas

Bruno Stojer

Hore farska stodoła

Czasopismo pisane w języku morawskim „Katolickie nowiny …” z 20 kwietnia 1912 roku podaje:

„Z Wielkich Pietrowic. W poniedziałek koło północy straszny pożar strawił za godzinę 3 masywne stodoły. Ogień wybuchł w stodole sedloka Petra Skerhut [Bańka], a ponieważ był dość silny wiatr, rozszedł się szybko na sąsiednie farskie stodoły i masarza Petra Waclawczik [Aleksander]. W mgnieniu oka stały wszystkie trzy stodoły w płomieniach. Aczkolwiek przyjechało dużo sikawek z całej okolicy, nawet z Raciborza, było niemożliwe aby coś uratować. Słoma, siano, maszyny i wszystko co było w stodołach zgorało. Niezrozumiałe jest, że stara drewniana stodoła Alberta Glanii, która była tylko 10 kroków od pożaru, została nienaruszona. Właściciele spalonych stodół byli ubezpieczeni”.

Czasopismo pisane w języku polskim „Nowiny Raciborskie” 18 Kwietnia 1912 Nr45 pisze:

„W Pietrowicach w poniedziałek wieczorem spaliły się dwie stodoły proboszczowskie”. Zapewne ten wielki pożar nie uszedł uwadze również gazetom pisanych w języku niemieckim, których wtedy w Raciborzu było kilkanaście. Jednak egzemplarze archiwalne tych gazet znajdują się w archiwum we Wrocławiu i są bardzo niekompletne.

Paweł Suchanek w swej książce „Historia wsi ..” wydanej w 1983 roku pisze na str. 68 : … pożarów, które zdołano ustalić z pamięci mieszkańców… w 1913 pożarem objęte były stodoły Bańki, Skerhuta, Aleksandra i stodoła plebanii.

Paweł Newerla w swej książce „Pietrowice Wielkie…” wydanej w 2017 roku pisze na str.150 : „ W 1913 spłonęła stodoła na plebanii i trzy sąsiednie ( w kierunku wschodnim)” Jeszcze ustalono: Na obecnej posesji rodziny Augustyn do 1945 roku mieszkała rodzina Skerhut o przydomku Bańka. Hans Skerhut (1931-2008) mieszkał w Niemczech, ale tu w Pietrowicach został pochowany. Był ostatnim „Bańką”. Został pochowany na grobie dziadka Petra Skerhut (1859-1936). Peter Waclawczik (1841-1924) miał syna Aleksandra ur. w 1877 roku. W metryce zapisano, że miał „Rufname” (był nazywany) Aleksandrem. Inny Skerhut o przydomku Masarz, Józef Skerhut (1866-1923) ożenił się z Emilią Wacławczik, córką Petra. Ich syn Adolf Skerhut ur. w 1893 roku, na posesji teścia otworzył zakład ślusarski. Wtedy już obydwa sąsiednie domy należały do rodziny Skerhut. Ciekawe, czy wiedzieli, że mają wspólnego przodka, był nim Vitus Skerhut (1713-1772). U rodziny Skerhut przydomek Masarz pojawia się już u Thomasa Skerhut (1801-1893)(bekannt auch Masarz). Był to praprapradziadek Waltra i Ingi. Autorzy opisujący pożary używali albo nazwiska albo przydomku. Pomylili się o jeden rok, ale przy przekazie ustnym jest to dopuszczalne. Stodoła plebani jest podwójna. Można ją traktować jako jedną, albo dwie.

Bruno Stojer

Dziesięć panien mądrych

Pod powyższym tytułem ukazała się książka franciszkanina Zdzisława Kijasa o dziesięciu siostrach zakonnych, które zimą i wiosną 1945 roku straciły życie podczas zdobywania Śląska przez Rosjan. Już w 1946 roku siostry próbowały podjąć starania o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego, ze względów politycznych było to niemożliwe, następna próba była w 1959 roku, również bezskuteczna, dopiero w roku 1989 otworzyły się nowe możliwości i w 2011 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny tychże panien a 19 czerwca 2021 roku został podpisany przez papieża Franciszka dekret o męczeństwie naszych sióstr, pozwalający na ogłoszenie ich błogosławionymi. Nastąpiło to 12 czerwca 2022 roku w katedrze wrocławskiej. Wszystkie siostry należały do Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety i w większości pochodziły ze Śląska. W 1945 roku śmierć poniosło przeszło sto sióstr elżbietanek. Zginęły z rąk czerwonoarmistów w obronie własnej czystości lub broniąc godności innych, którym służyły. Pośród nich była też petrowsko – Beata Schebesta ur. 20.12.1877 roku, śluby zakonne złożyła w 1912 roku . Pracowała jako pielęgniarka zakonna w Nowym Jiczynie, w Dreźnie, Głubczycach i Nysie. Jej imię zakonne - Flavia. Zmarła 21 kwietnia 1945 roku w Nysie. Jej ojcem był Anton Schebesta (1846-1917). W kościele i na procesjach prowadził śpiewy, stąd jego przydomek Śpiywok. Paweł Paleta, który się do tej rodziny przyżenił, odziedziczył również ten przydomek. Matką była Johanna z domu Wytzisk (1851-1914). Miała ośmioro rodzeństwa. Dwóch braci zostało księżmi w zakonie werbistów. Jeden z nich był naukowcem światowej sławy – Paweł Schebesta.

Dlaczego spośród stu sióstr, które zginęły beatyfikowano tylko dziesięć ? Bo gdy w 2011 roku rozpoczęto proces beatyfikacyjny, to udało się znaleźć wystarczającą dokumentację tylko co do dziesięciu sióstr. Gdy 10 lat temu siostry z Nysy poprosiły mnie o informacje dotyczące siostry Beaty umiałem przekazać tylko to co w metrykach kościelnych i kilka zdań o jej rodzicach z Małej Strany. Najstarsi sąsiedzi pamiętają tylko zakonnicę Agnes Schebestę ur.1914r. ale to było już o jedno pokolenie do przodu - Agnes była córką brata Beaty - Johanna Schebesta (1879-1918). Pracowała w Berlinie - Weissennsee. Elżbietanki wyniesione na ołtarze:

1.Julianna Edelburgis Kubitzki (drugie imię jest zakonne) ur.1906r. w Dąbrówce Dolnej k. Namysłowa. W klasztorze zrobiła kursy pielęgniarskie i była pielęgniarką z powołaniem fachowym i duchowym. Kochała chorych. Zastrzelona przez pijanego rosyjskiego żołdaka 20 lutego 1945 w Żarach broniąc się przed kolejnym gwałtem.                                                                                                                                                          

2.Frieda Rosaria Schilling ur.1908r. we Wrocławiu w rodzinie wyznania ewangelickiego. Pracowała we Wrocławiu, Nowogrodźcu, Głogowie, Nysie, Katowicach, Legnicy. W większości tych placówek siostry prowadziły szpitale. Wielokrotnie zgwałcona o potem zastrzelona przez rosyjskiego komendanta 23 lutego 1945 roku w Nowogrodźcu.

3.Klara Adela Schramm ur.1885r. w Łącznej k. Kłodzka. Większość swojego zakonnego życia przeżyła na placówce w Ramułtowicach k. Wrocławia. Zajmowała się pomocą ambulatoryjną, wspieraniem ubogich, udzielaniem schronienia starcom. W 1944 roku została przełożoną placówki w Godzieszowie k. Lubania. Została zastrzelona 25 lutego 1945 roku broniąc swej czystości, dzień wcześniej rosyjscy żołnierze zastrzelili miejscowego proboszcza. Jej ciało odnaleziono dopiero w latach 70-tych.                            

4.Anna Sabina Thienel ur.1909r. w Rudziczce pow. Prudnik. Od 1935 roku pracowała we Wrocławiu w Domu św. Mikołaja, gdzie było dziewięć sióstr. Siostry pomagały ubogim, przede wszystkim rodzinom robotniczym, prowadziły przedszkole i szkołę robót ręcznych oraz dom starców. Zastrzelona została przez czerwonoarmistę 1 marca 1945 w Lubaniu broniąc godności innych.                                                                                                     5. Jadwiga Adelheidis Töpfer ur.1887r. w Nysie. W wieku czterech lat osierociła ją matka a w 12 roku życia ojciec. Jej pierwszą placówką był Dom św. Jerzego w Nysie a potem była nauczycielką i dyrektorką szkoły w Koźlu. Od 1943 roku posługiwała znowu w Nysie. Czerwonoarmista bez wahania, z zimną krwią pociągnął za spust i wystrzelił. Siostra Jadwiga padła martwa od pierwszego wystrzału. Było to 24 marca 1945 roku w Nysie.                                                                                                                                            

6. Marta Melusja Rybka ur.1905r. w Pawłowie kole Raciborza. Jej ojciec był mistrzem murarskim, mama Wiktoria zajmowała się domem. Była trzecim w kolejności spośród jedenaściorga dzieci Mikołaja Rybki i Wiktorii Kurek. Rodzina została dotknięta wieloma nieszczęściami. Jednego syna nieumyślnie zastrzelił sąsiad, trzech kolejnych zginęło na wojnie, siedmioletnią córkę przejechało auto a w 1945 roku matka Wiktoria przeżyła jeszcze śmierć syna Alojza, córki Marty i męża Mikołaja. Marta wstąpiła do sióstr elżbietanek w 1927 roku. W 1929 roku została skierowana do Domu św. Jerzego w Nysie, gdzie była szkoła dla dziewcząt. Podjęła pracę w piekarni, ogrodzie i gospodarstwie. 24 marca 1945 roku doszło do tragicznego zdarzenia, stanęła w obronie jednej z dziewczyn, a potem: „Żołdakowi udało się wciągnąć siostrę Melusję do pokoju… Rzucił siostrę na łóżko. Osoby, które znajdowały się piętro niżej, relacjonowały, że z góry dochodziły odgłosy gwałtownej szamotaniny, a następnie intensywnej walki … W końcu padło kilka strzałów, a po nich zapadła głucha cisza.”        

7. Łucja Sapientia Heymann ur. 1875r. w Lubieszu k. Wałcza. Jej pierwszym miejscem pracy był Hamburg, gdzie pracowała jako pielęgniarka. Potem została przeniesiona do Domu św. Elżbiety w Nysie, tam zajmowała się starszymi i chorymi siostrami. Tam też zastały ją okropności wojny. Została zastrzelona przez rosyjskiego żołdaka 24 marca 1945 roku, broniąc innej siostry przed gwałtem.
8. Anna Felicitas Ellmerer ur.1889r. w Grafing na terenie Bawarii. Nauczyła się szyć na maszynie, sporządzać odzież i pościel. Uzyskała kwalifikacje do nauczania w ludowych, średnich i wyższych szkołach dla dziewcząt w zakresie robót ręcznych. Najpierw pracowała w Düsseldorfie jako nauczycielka, a od 1941 roku przebywała już w Nysie. Wobec przedłużającego się oporu ze strony siostry żołnierz wymierzył karabin w jej stronę… było to 25 marca 1945 roku.
9. Helena Acutina Goldberg ur.1882r. w miejscowości Dłużek, na pograniczu Mazowsza i Prus Wschodnich. Pierwszą placówką siostry był Wleń niedaleko Jeleniej Góry. Siostry elżbietanki prowadziły tam sanatorium wodolecznicze. Młoda Helena zajmowała się tam pracą przy zabiegach leczniczych i terapią. W 1941 została skierowana do Lubiąża, gdzie została wychowawczynią w przedszkolu. Została zastrzelona przez rosyjskiego żołdaka 2 maja 1945 roku, gdy broniła przed gwałtem dziewczyny sadzące ziemniaki.
10. Maria Paschalis Jahn ur.1916 w Górnej Wsi, małej wiosce tuż przy Opolu. Pracowała w Kluczborku, Głubczycach, a od 1942 roku w Nysie. Tam pracowała jako kucharka, posługując starszym i chorym siostrom w Domu św. Elżbiety. Została zastrzelona przez rosyjskiego żołdaka 11 maja 1945 roku, już po zakończeniu wojny, w Sobotinie na Morawach. Tam trekowała grupa sióstr.                                    

Kto chciałby poznać więcej szczegółów o życiu i śmierci dziesięciu sióstr elżbietanek polecam książkę „Dziesięć panien mądrych” stron 186, wydaną w 2022 roku, do nabycia na plebanii w Pawłowie.

Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety zostało założone w 1842 roku w Nysie przez cztery mieszkanki tego miasta. Klara Wolff, Matylda Merkert, Maria Luiza Merkert i Franciszka Werner objęły ambulatoryjną opieką chorych w ich własnych mieszkaniach, nie zważając na ich status społeczny, wyznanie i płeć. Zgromadzenie zaczęło się szybko rozwijać. Dziś ma 6 prowincji w Polsce. Z parafii Pietrowice Wielkie do elżbietanek (zwanych też szarytkami) wstąpiło 25 dziewcząt.                  

„Lepsze jest dobre imię niż wonne olejki,

a dzień śmierci lepszy niż dzień urodzenia” Księga Koheleta 7,1                                          

                                                                                                                                            Bruno Stojer